08-12-2016
Toen we meer dan tien jaar geleden bedachten dat we onze producten ook internationaal wilden gaan verkopen kwam de eerste dealer niet uit Duitsland, Frankrijk, Engeland of België maar uit Tokio. Nog steeds is Cïbone een van onze belangrijkste winkels buiten Nederland. Toen we vorig jaar ons tienjarig jubileum vierden in een pizzeria in Milaan bedachten we dat we de samenwerking nog wel tien jaar wilden voortzetten en vooral dat we deze wilden intensiveren. Een handdruk was wederom voldoende om deze afspraak te bezegelen.
Een aantal weken geleden vloog ik naar Tokio om de ontwerpen voor een kelder van een warenhuis in Hakodate te bespreken. Eigenlijk is dit een heel groot project (voor ons), waarbij ik de ideeën voor de plattegrond, de architectuur de objecten de verlichting en het meubilair voor de hele verdieping mag bepalen. Een paar maanden geleden werd daar nog een opdracht voor een restaurant in Tokio aan toegevoegd. In Japan – zo blijkt eens temeer – voegen ze de daad bij het woord.
Hakodate is een oude havenstad in het noorden van Japan met een rijke historie. De regio is een gastronomische trekpleister vanwege de verse vis, de melkproducten en het vlees. In Japan zitten de voedselafdelingen altijd in de kelders van warenhuizen. Niet verrassend dus werd ik gevraagd om plannen te maken voor een aantal specialiteitenrestaurants en winkels.
Het uitgangspunt voor het ontwerp is om een wereld te creëren waarbij het lijkt alsof je buiten in de winkelstraten van een oude stad loopt. De ene winkel is tegen de andere aangebouwd en het geheel lijkt organisch gegroeid. Dit is eigenlijk super Japans, want heel vaak als je in Tokio naar een restaurant gaat, dat vanwege de exorbitant hoge prijzen per vierkante meter op elke verdieping gesitueerd kan zijn, bijvoorbeeld in een kelder of op de 33ste verdieping, weten ze toch een geheel eigen wereld te creëren waarbij je het gevoel krijgt alsof je een authentiek restaurant binnenstapt. Als je, na een altijd fantastische maaltijd en een geweldige ervaring weer over de drempel stapt bevind je je opeens weer midden in de hectiek van Tokio, de stad van de oneindige ervaringen.
Eigenlijk is het best verwonderlijk dat mijn ideeën, waarin een organische schijnbaar weinig planmatige aanpak centraal staat, op deze schaal omarmd worden. Ik noem het ogenschijnlijk weinig planmatig omdat de meeste plannen uitgaan van de voorspelbaarheid en uniformiteit van mensen, maar dat het in de praktijk veel logischer is juist de grilligheid van mensen als uitgangpunt te nemen– het plannen van ‘onplanbaarheid’.
Het nastreven van organische groei, geïnspireerd op de individuele behoeften van elke gebruiker en louter gebruikmakend van de mogelijkheden die zich aandienen, in plaats van een centrale aanpak en gedachte, lijkt zo logisch, maar wordt eigenlijk altijd af geserveerd omdat deze aanpak op het eerste gezicht risicovol lijkt. Juist in Japan waar zo zorgvuldig wordt gepland en alles wordt doordacht zou je verwachten dat er weinig ruimte is voor deze gedachte. Maar niets blijkt minder waar en weer krijg ik daar de kans om mijn ideeën te realiseren.
Nog maar net geland op het vliegveld van Narita, schoof ik direct aan tafel met een stapel tekeningen. Urenlang hebben we punt voor punt de architectuur van de winkels, de interieurs en alle details doorgenomen. De dag erna bleek gereserveerd voor publiciteit en we bezochten de fabriek (Shotoku Glass) waar misschien wel het mooiste product ter wereld wordt gemaakt: het superdunne en eenvoudige glas, met een deukje, dat ontstaat omdat de glasblazer, net voordat hij het glas uit de mal haalt, even lucht naar binnen zuigt. Eenmaal zo’n glas in je hand en er gaat een wereld open. Ik mocht ook blazen en met de nodige hulp lukte het zelf (veel dikkere en ongelijkmatigere glazen) te blazen.
De volgende morgen gingen we kijken op de bouwplaats, waar aan de voet van een reusachtig gebouw een veel kleiner gebouw verrijst waar het restaurant in zal komen. In Tokio hebben ze een regel dat je meer volume mag bouwen in de lucht dan op de grond waardoor het restaurant aan de voet van het enorme gebouw midden in het groen recht tegenover de Amerikaanse ambassade komt te staan. Dezelfde dag nog maakten we plannen en schetsen. In de week erna, toen ik nog maar net terug was van mijn trip door Azië, stuurde ik het voorlopige ontwerp in de vorm van een paar kleurrijke en vol gekliederde schetsen waarmee ze aan de gang zijn gegaan. Het is voor het eerst dat ik alleen ideeën hoef te spuien en het proces hoef te bewaken en dat met een team wat super toegewijd is.
Voor IKEA naar China
Zondag ging de reis verder naar China, waar ik Brian, Carmen en Suzanne ontmoette. Suzanne vergezelde ons om een fotoreportage te maken. We werden van het vliegveld opgehaald door het plaatselijke IKEA-team en we reden gelijk door naar het hotel in Shenzen. Ik was een beetje onzeker of mijn komst naar China en Hanoi voor drie dagen wel een toegevoegde zou hebben. Het leek me namelijk logischer om prototypes en modellen toe te sturen en te mailen of skypen, maar ik was toch al in Azië en het IKEA-team vond het belangrijk dus nam ik de proef op de som.
China blijkt verbazingwekkend modern, althans wat ik ervan heb kunnen zien langs de weg die we drie uur volgden. Het hotel was misschien wel het grootste van opzet dat ik tot nu toe heb gezien met gangen van meer dan vier meter breed. Dit bracht ons op de gedachte of de kamers even groot waren of dat de royale gangen ten koste van de kamers was gegaan. Het bleken balzalen, evenals de tafels, de eetzaal, de flessen bier – eigenlijk was alles groot in het hotel. Als je dan net uit Japan komt waar uiterst zorgvuldig over de kleinste details wordt nagedacht en ingetogenheid de regel is, dan staat het opportunistische pompeuze China hiermee in schril contrast, zonder daarmee te zeggen dat het niet ook erg intrigerend is.
De volgende dag gingen we vroeg op pad om de fabriek te bezoeken waar ze het prototype van de knockdown buizenstoel met papierweefsel al klaar hadden staan. De fabriek bleek, niet verrassend, enorm groot maar ook modern en wordt geleid door een jongeman die de zaak een paar jaar geleden van zijn vader heeft overgenomen. De stoel die ze hadden gemaakt bleek nagenoeg perfect. We hoefden alleen de positie van de van de rug aan te passen, en de kleuren van de weefsels te kiezen.
Na het bepalen van de aanpassingen aan de stoel en het definitief maken van het ontwerp was er nog tijd over voordat we naar het vliegveld gingen. Dus opperde ik, naar aanleiding van een primitieve buizenbuiger die in een bankschroef in de werkplaats stond, de andere stoel die in rotan mislukt was in staal uit te voeren. Dit was een stapelbare stoel die nogal wat driedimensionaal inzicht vereist om überhaupt te maken. Dit had ik eerder ondervonden toen niemand de stoel als model bleek te kunnen maken en ik ook bij ons zelf in de werkplaats, ondanks mijn nabijheid en uitleg, de nodige moeite had om de modelletjes te realiseren.
Het grootste probleem bij het maken van de rotanstoel in Indonesië was niet het begrip, maar de dubbele bocht die kort na elkaar volgt om in een vloeiende lijn van de armlegger naar de achterpoot over te gaan. In de centrale fabrieksruimte – het zijn daar allemaal gebouwen met een enorme binnenruimte die ontstaat door een dak te maken tussen twee parallel langs elkaar geplaatste gebouwen – waar de pauzes gehouden werden stonden er voor een badmintonveldje een paar superleuke banken. We hebben gevraagd of ze hier ook maar een paar prototypes van konden maken voor de collectie. Alleen het detail om de poten in te kunnen klappen hebben we oppervlakkig besproken. Aan het einde van de middag stapten we weer in de auto’s die klaar stonden om ons naar de luchthaven te brengen, op weg naar Hanoi, Vietnam.
Naar Vietnam
We kwamen na middernacht in het hotel aan en de straten waren uitgestorven. In Hanoi ben ik jaren geleden al eens geweest toen we voor Fair Trade Original de palmhouten manden en het dik servies hebben ontwikkeld. Het is een geweldige stad met een legendarisch anarchistisch verkeerssysteem waar niemand achteruit kijkt, bijna geen verkeerslichten staan en iedereen zich van alle kanten met een continu gelijkmatig langzaam tempo door het verkeer wurmt. Desondanks gebeuren er bijna geen ongelukken. Desgevraagd was het antwoord dat er wel veel ongelukken zijn maar dan vooral op de snelwegen buiten de stad. Als je als voetganger wilt oversteken vertrek je gewoon en moet je niet te snel noch te langzaam, dwars over de weg lopen. Het hele idee dat het mogelijk is om met zoveel mensen tegelijk in volstrekte chaos van A naar B te komen is een heerlijke gedachte en is uiterst vrolijk makend.
De volgende morgen was het verkeer zoals verwacht en we begaven ons in de amusante chaos. We reden praktisch de gehele route samen met fietsers, brommers, scooters, auto’s en zelfs voetgangers onder het in aanbouw zijnde betonnen zweeftreintraject. Het enige ongenoegen wat ik gehoord heb ging over de waardeloze manier waarop de overheid deze zweeftrein realiseert: drie aannemers, afgezette politici en weet ik hoeveel uitstel heeft de bevolking een onderwerp gegeven om ergens over te klagen. Verder is het vrolijkheid alom.
Dit keer hadden we een ruimere planning. We zouden pas de volgende avond weer in het vliegtuig stappen. De fabrikant had een heel aantal prototypes gemaakt en een team van wevers klaarstaan om prototypes te maken en eventuele wijzigingen te realiseren. De showroom hing vol lampen de meeste hiervan waren helemaal niet mooi maar de mogelijkheden waren wel zichtbaar. Er hingen lampen tussen waarvan ik dacht dat ze voor ons gemaakt waren omdat ik identieke vormen had getekend maar deze bleken van een ander IKEA-team te zijn.
De bamboe werklampen die ik bedacht had bleken allemaal al best wel geslaagd en we hoefden hiervoor alleen maar een reeks van aanpassingen en toevoegingen te bespreken om de wevers aan het werk te zetten. De lampen geven het gevoel alsof ze al heel lang bestaan en onderdeel zijn van de traditie waarbij de steigers van bamboe gemaakt worden.
De zeegraslampen waren nog niet gelukt of gewoon niet mooi. Het zeegras was als alternatief naar voren gekomen toen er een poging werd gewaagd een van de ontwerpen in dit materiaal uit te voeren. Het materiaal bleek heel weerbarstig en touwachtig waardoor de vormen amorf werden.
Na een minuut of tien wilde ik aan een “summerize” beginnen (een opsomming van alle punten per ontwerp). Dat was kennelijk iets te snel. Eerst moesten we rustig gaan zitten, dus dat deed ik. Toen even later iedereen zat stond ik op en begon ik met de bamboelampen. Het spel was begonnen: ik zei iets en vervolgens vond iedereen er wat van en werd er vrij snel een besluit genomen of een probleem vastgesteld. Deze problemen kunnen met productie, veiligheid, gebruiksgemak of wat dan ook te maken hebben. Het leuke is dat het allemaal vrij snel gaat en dat er met veel kennis van zaken gewerkt wordt, waardoor een besluit ook meestal goed uitpakt of het risico goed is gewogen – eigenlijk een beetje Japans. Vervolgens bespraken we de verschillende opties voor de zeegraslampen, waarvan later alleen het eerste amorfe ontwerp dat juist bedacht was vanuit de beperkingen van het materiaal aan de verwachtingen zou blijken te voldoen.
Tenslotte bleef een gehaakte lamp over. Brian zag hier potentie in en ik vond de lamp vormeloos. We hadden eerder een prototype met touwen gemaakt, maar het materiaal waarmee gewerkt was bleek niet geschikt voor het ontwerp. Brian had hem thuis hangen en vond hem super mooi vanwege een effect ontstaan door dubbele lagen. De gehaakte lampen van het andere IKEA-team leken een grove variant op het weefsel van visfuiken wat ik als laatste redmiddel had geopperd om het ontwerp te realiseren Maar er waren geen leveranciers die deze techniek in huis hadden. Het haken was eigenlijk exact hetzelfde maar meer ambachtelijk en de draden zijn veel dikker. De techniek en het beeld dat ontstaat sluit aan bij het allereerste handwerk idee wat we hadden om lampen te maken.
Al pratend kwam het idee naar voren om de binnenvorm ook naar beneden te kunnen laten hangen zodat je twee verschillende vormen kan creëren. Vervolgens tekenden we nog een variant. We bedachten nog kleuren voor de ronde bamboelamp die daardoor in clusters gehangen kan worden en toen zat de dag er weer op. De collectie was bijna verdubbeld, gewoon door een dag met een team als een gek door te draven en waarbij ik de vrijheid kreeg om alles te doen, te denken en te zeggen wat ik wilde. Brian sloot af met nog een keer te vragen: “and Piet are we ready? Since we got you here let’s take advantage of it!”. Ik had geen nieuwe ideeën meer. Op een idee gebaseerd op de essentie van bamboe na dan, maar dat maken we hopelijk een andere keer wel!
De volgende dag konden we gebruiken om de puntjes op de ‘i’ te zetten en de modellen die in de avond waren gemaakt te beoordelen. We waren veel eerder klaar en we hadden meer gedaan dan verwacht. Super nuttig, efficiënt en inspirerend zo’n reisje van negen dagen naar Tokio, Shenzen en Hanoi.
This post is also available in: EN
« Terug naar blogberichten